Çene ağrısı, çene eklemi, çene kasları, dişler veya çevre dokularındaki sorunlardan kaynaklanan, yemek yeme, konuşma ve ağız açma gibi günlük fonksiyonları zorlaştıran yaygın bir şikâyettir.
Çene eklemi fonksiyonundaki bozuklukları, kas spazmları ve diş sorunları çene ağrılarının en sık görülen nedenleridir.
Çene ağrısı; tek taraflı, çift taraflı veya tüm çeneyi kapsayacak şekilde hissedilebilir. Bazı durumlarda baş, boyun, sinüs ve kulak bölgesine de yayılabilir.
Çene Ağrısı Neden Olur?
Çene ağrısının altında yatan nedenler çok çeşitli olabilir.
1.Çene Eklemi Bozukluklarına Bağlı Çene Ağrısı
- Çene eklemi diskinin yerinden kayması
- Kıkırdak dokudaki aşınma
- Eklem iltihabı (artrit)
Çene eklemi bozukluklarının arkasında yer alan patolojiler tam olarak açıklanamasa da bu rahatsızlıklar ile ilişkili bulgular benzerdir ve en sık çene bölgesinde ağrı olarak kendini göstermektedir.
2. Diş Sıkma ve Gıcırdatma (Bruksizm) Sonucu Kas Kasılmasına Bağlı Çene Ağrısı
Gece uykuda farkında olmadan dişleri sıkmak
Normal istirahat halinde, alt ve üst dişlerimizde herhangi bir temas yoktur ve dil üst çenede istirahat halindedir. Bu durum çene çevresindeki kasların gevşek olduğu (kasılmadan) ve çene eklemini en az zorlayan bir konumdur.
Dişlerimizi istemli veya özellikle de istem dışı olarak sürekli sıkmak, gıcırdatmak çene kaslarımızı oldukça zorlamakta ve çene, yüz ağrılarına neden olabilmektedir.
Bazı durumlarda boyun, omuz hatta sırt ağrılarına bile sebebiyet verebilmektedir.
Özellikle gece uyku sırasında oluşan bu fonksiyon dışı hareket kas ağrısıyla birlikte çene ekleminde aşırı zorlama sonucu açma kapama hareketlerinde kısıtlamalar yaratabilir.
Bu sıkma gündüz istemli olabildiği gibi, gece irade dışı olarak da ortaya çıkabilir ve en zararlısı da budur.
Dişlerde aşınma, diş ve dolgularda kırılmalar sıklıkla karşımıza çıkabilir.
Stres ve anksiyeteye bağlı kas gerilmesi
Sıkıntı ve üzüntülerin, çene ağrısının oluşmasında büyük bir yer işgal ettiğini düşünüyorum. Bu durum çene civarı ve boyundaki kaslarda yüklenmelere sebep olarak dengesiz bir yük dağılımı oluşturmakta ve aşırı derecede çene, yüz ağrılarına neden olabilmektedir. Hatta bazı araştırmalar boyun ve sırt ağrılarında bile stres ve sıkıntı sonucu gerçekleşen diş sıkma veya gıcırdatma alışkanlığının etkisiyle olabileceğini ortaya koymaktadır.
3. Diş ve Diş Eti Hastalıklarına Bağlı Çene Ağrısı
Çürük dişler
Diş ağrısı genellikle dişin çürümesi veya dişlerden kaynaklanan bir enfeksiyon sonucu meydana gelir.
Çürük öncelikle dişin mine yüzeylerinde başlar. Tedavi edilmezse veya durdurulamazsa dişin daha derin bölgelerine doğru ilerler. Bu ilerleme sonucu önceleri sıcak, soğuk, tatlı ve ekşi yiyeceklere ve içeceklere karşı bir hassasiyet başlar. Bu hassasiyet başlarda kabul edilebilir bir ölçüde olsa bile zamanla şiddetini artırabilir.
Çürük ilerlemesini sürdürdükçe dişin en iç bölümünü oluşturan ve içinde kan damarları ve sinir dokusunu da içeren diş özü olarak adlandırılan (pulpa) bölgeye yaklaşır. Bu aşamada diş ağrısı şiddetini daha da artırır. Bazı durumlarda kişi ağrı kesici alma ihtiyacı hissedebilir.
Eğer çürük diş özüne (pulpa) ulaşırsa, ağrı şiddeti oldukça fazladır. Bazı durumlarda ağrı kesici ilaçlar dahi ağrıyı tam anlamıyla ortadan kaldıramaz. Daha ileri durumlarda diş apseleri ile karşılaşılabilir. Bu seviye genelde diş hekimine -mecburen- gidilen bir aşamadır. Ancak ilerlemiş bir aşamada olduğu için tedavisi de süreç alır (kanal tedavisi). Bu tedavi, zahmetli ve maliyetli olabilir.
Diş apseleri
Çürük neticesinde oluşan bakteri topluluğu diş özüne ulaşırsa buradaki iltihap ilerleyerek kök ucuna doğru genişler. Kök ucunda apse denilen içi cerahat dolu oluşumlara neden olur. Bu aşamada kişini yüzünde şişlikler oluşabilir.
Zonklama tarzında çeneye yayılan ağrılar oldukça belirgindir. Dişin üzerine bir şey değdiğinde veya sert besinler yenilirken meydana gelen ağrılar oldukça şiddetlidir. Bazı durumlarda ağrı kesici ilaçların yanında diş hekimi tavsiyesi doğrultusunda antibiyotik ilaç kullanımı gerekebilir.
İleri diş eti hastalıkları (periodontitis)
Diş etleri genelde diş ağrıları gibi şiddetli ağrı göstermezler. Hatta diş eti iltihabı ilerlese bile sinsi davranarak ağrı oluşturmayabilir. Ancak akut diş eti hastalıklarında ani bir başlangıçla kanama, diş eti şişlikleri, diş eti çekilmeleri ve kişide ateş, halsizlik gibi bulgularla çenelerde şiddetli bir ağrı hissedilebilir.
Gömülü Diş Ağrısı
Özellikle yirmi yaş dişleri tam olarak ağız içine süremedikleri zaman veya bir kısmı sürdüğünde o bölgede çürük oluşumuna ve enfeksiyona yatkın bir bölge oluşmaktadır. O bölgeler ağız bakımının etkin bir şekilde gerçekleştirilmesinin gerçekten zor olduğu yerlerdir. Bu da çenelerde sıkıntı ve ağrı oluşma riskini daha da artırmaktadır.
4. Sinüs ve Kulak Problemleri
- Sinüzit kaynaklı basınç
- Orta kulak iltihabı
5. Travmalar
- Spor yaralanmaları
- Çene kırıkları veya burkulmaları
Baş, boyun ve çene ile ilgili travmalar (darbeler) çene ağrısını başlatıcı bir faktör olabilir. Soğuk da darbe etkisi ile kasları zorladığından bu grup içinde ele alınabilir. Yemek yeme, esneme, diş tedavileri sırasında da eklemde oluşan travmatik zorlanmaların çene ağrılarını tetiklediği bilinmelidir.
6. Yansıyan Ağrılar
- Bazı kalp rahatsızlıkları ve özellikle akut miyokart enfarktüsünde (Kalp krizinde) özellikle çeneye yayılan ağrılar hissedilebilir.
Çene Ağrısına Eşlik Edebilecek Belirtiler Şunlardır:
- Çene ekleminde “tıklama” veya “klik” sesi (bazı durumlarda gıcırdama hissi)
- Ağız açmada kısıtlılık
- Çiğneme sırasında ağrı
- Yüz, kulak veya boyuna yayılan ağrı
- Sabahları çene kaslarında ağrı ve yorgunluk hissi
- Baş ağrısı ve şakaklarda baskı
- Diş çürükleri
- Diş eti iltihapları
Çene Ağrısı Hangi Doktora Gidilir?
Çene ağrısının nedenine göre farklı branşlar devreye girebilir:
- Diş Hekimi / Çene Cerrahı: Diş, diş eti ve çene eklemi kaynaklı ağrılar
- Kulak Burun Boğaz (KBB) Uzmanı: Sinüs veya kulak hastalıkları
- Fizik Tedavi Uzmanı: Kas ve eklem fonksiyon bozuklukları
- Nöroloji Uzmanı: Sinir kaynaklı ağrılar
- Romatoloji Uzmanı: Romatoid artrit çene ekleminde tutuluma neden olabilir. Çene eklemi tutulumunda genellikle iki taraflı ağrı, hassasiyet ve şişme, çene hareketlerinde kısıtlılık görülür.
Çene Ağrısı Nedeninin Tanısı Nasıl Konur?
Öncelikle bir diş hekimine muayene olarak çene ağrısının nedeninin tespit edilmesi çok önemlidir. Diş hekiminiz tanı için ayrıntılı değerlendirme yapılacaktır.
Kullanılabilecek yöntemler:
Diş, diş etleri ve çene ekleminizin klinikte diş hekimi tarafından yapılacak olan detaylı muayenesi ve gerekirse ek olarak;
Panoramik röntgen (çene ve diş yapısını görmek için)
Tomografik değerlendirme
MR görüntüleme (eklem diski ve yumuşak dokular)
Çene fonksiyon testlerinin yapılması gerekecektir.
Diş doktoru yaptığı değerlendirmede net bir teşhis koyamaz ise, öncelikle yukarıda bahsettiğim diğer uzmanlara yönlendirip, konsültasyon isteyebilir.
Çene Ağrısı Tedavi Yöntemleri
Tedavi, altta yatan nedene göre planlanır.
1.İleri derecede çürük dişlerin (dolgu ve/veya kanal tedavisi) ve diş eti hastalıklarının tedavisi
2. İlaç Tedavisi
- Ağrı kesiciler (NSAID grubu)
- Kas gevşeticiler
- Antiinflamatuar ilaçlar
3. Gece Plağı (Splint)
- Bruksizm (diş sıkma) tedavisinde dişleri ve eklemi korur. Kasları rahatlatır.
4. Fizik Tedavi, Psikolojik Yöntemler, Botoks ve Egzersizler
- Çene kaslarını gevşetme teknikleri
- Sıcak-soğuk uygulamaları
Fizik tedavi, kas iskelet ağrısının giderilmesi, normal fonksiyonlarının restorasyonu, doku rejenerasyon ve onarımını sağlamada etkili bir tedavi yöntemidir.
Burada ağrı kesici elektrik akımları, yüzeysel ve derin doku ısıtma teknikleri kullanılır.
Bu uygulamalar sayesinde, kasılmış kasların gevşemesi ve gergin dokuların rahatlaması için bir zemin hazırlanmış olur.
Böylelikle hastanın ağrılarının hafifletilmesine yardımcı olunur.
Soğuk tedavisi: Özellikle darbeler ve cerrahi girişimlerden sonra önem kazanır. Şişlik ve ağrıyı azaltır.
Psikoterapi de ise hastayı gevşetmek ve var olan psikolojik bozukluğu tedavi etmek amaçlanır.
Son zamanlarda yaygınlaşan botoks uygulaması ise kısa süreli olarak hastaları rahatlatmaktadır. Araştırmalar botoks enjeksiyonlarının uzun vadede diş sıkmayı geçirmediğini yaklaşık 6 aylık periyodlarda tekrarlanması gerektiğini gösteriyor.
5. Stres Yönetimi
- Meditasyon, yoga, nefes egzersizleri
Sıkıntı ve depresif problemlerin öncelikli çözümü kişinin kendisidir. Yani mümkünse kendi doktorumuz olup, ilaç kullanmadan kendimizi rehabilite etmeye çalışalım.
6. Cerrahi Müdahale
Başlangıç tedavilerine olumlu cevap alınamayan, ağrılı çene kliği (tıkırdama sesi) ve çene kilitlenmesi devam eden hastalarda tedavi acildir, çünkü uzun süreli tedavi edilmeyen bu durumlarda hastalık ilerlemesi söz konusudur ve cerrahi tedavi seçeneği gündeme gelebilir. Bu oran tüm çene eklemi hastalarının %5’ini kapsamaktadır.
Cerrahi tedavilerin türüne göre değişen başarı oranları tartışmalı bir konu olmakla birlikte esas önemli konu oluşabilecek bazı komplikasyonlardır. Çünkü çalışılan bölgenin anatomik önemi ve sinir dallanmalarına olan yakınlığı cerrahi işlemleri zorlaştırabilmektedir.
Çene Ağrısı İçin Evde Yapılabilecekler (Kas kaynaklı ağrılar için)
- Yumuşak diyetle beslenilmeli, fındık, fıstık gibi sert kuruyemişleri yemekten kaçınılmalı.
- Ufak lokmalar halinde yemek yemeye dikkat edilmeli ve tek taraflı çiğneme yapılmamalı.
- Sakız çiğnemek, kalem ısırmak, parmak emmek, dişleri sıkmak gibi fonksiyon dışı aktivitelerden uzak durulmalı.
- Esnerken, gülerken çene desteklenmeli, ağız fazla açılmamalı.
- Uzun süre konuşmak, çiğnemek, yemiş yemek (özellikle uzun süreli çekirdek yemek) ve şarkı söylemek çene eklemi çevreleyen kasları yorarlar. Bu aktivitelere dikkat edilmelidir.
- Soğuk havalarda boyun ve yüz kaslarının sıcak tutulmasına özen gösterilmelidir.
- Ağızdan yüzeysel solunum yerine, burundan ve derin solunum yapılması önerilmektedir.
- Gece çok yüksek yastıkta yatılmamalıdır. Uyumadan önce alt çene tamamen aşağı düşecek tarzda tutulmaya gayret gösterilmelidir.
- Yüzüstü yatmaktan kaçınılmalıdır.
- Araba kullanırken başın arkası desteklenmeli ve dik durmaya çalışılmalıdır.
- Baş ve omuzların dik pozisyonda durmasına dikkat etmek, öne eğik durmaktan kaçınmak, bunu engellemek için egzersiz yapmaya özen gösterilmelidir. Ayrıca çene eklemi rahatsızlığı hisseden kişiler günlük aktiviteler sırasında omuzlarını arka ve aşağıya doğru kaydırmalıdır. Kalça ve dizler 90 derece bükülmüş ve ayaklar yere tam temas edecek şekilde oturmalıdır.
- Dil ağız tavanında gevşek bir şekilde tutulmalıdır.
- Dudaklar bitişik, dişler ayrı dil ağız tavanında gevşek olan istirahat pozisyonunu sürekli hatırlamak çok önemlidir.
- ‘Gevşetme Tekniği’ uygulanabilir.
Gevşeme tekniği
- Şakaklarda ve çenede şiddetli kasılma hissedene kadar çenenizi sıkınız. 5 saniye bu durumda bekleyiniz.
- Çenenizi açınız kaslar tamamen gevşeyecektir. Bu konumda 10 saniye bekleyiniz.
- Çeneyi dirençli ve dirençsiz olarak yanlara doğru 3 – 5 kez hareket ettiriniz.
- Bu egzersizi günde 10 -15 kez tekrar edininiz.
En basit ve masum tedavi şekli bu önerilerdir.Ancak bu basit tedbirler sürekliliği sağlanarak uygulanmalıdır. Fakat bu basit tedbirler bile birçok hasta tarafından tolere edilemeyip, sürekliliği sağlanamadığından geriye dönüş sık olmaktadır
Sıcak kompres: Kasları gevşetir ve rahatlatır.
Yumuşak gıdalar: Çene ekleminizin zorlanmasını engelleyecektir.
Diş sıkmayı fark etmek: Gün içinde dişlerinizi kenetlenmiş olarak bulduğunuzu kontrol edin. Bu farkındalığı oluşturabilirseniz, telkin yoluyla kendinizi bu alışkanlıktan koruyabilirsiniz.
Çene Ağrısını Önlemek İçin Öneriler
Ağız, diş ve diş eti sağlığınıza gereken önemi gösterin. Bakımı ihmal etmeyin.
Sert yiyecekleri ısırmaktan kaçının
Yeterli uyku alın
Düzenli diş hekimi kontrolüne gidin
Stres seviyenizi yönetmeye çalışın
Sık Sorulan Sorular
1. Çene Ağrısı Hangi Durumlarda Acil Müdahale Gerektirir?
- Şiddetli, aniden başlayan çene ağrısı
- Çene hareketlerinde kilitlenme
- Yüzde uyuşma veya şişlik
- Ateş ve ağız açmada zorlanma
- Şiddetli diş ağrısı
2. Sabahları Çene Ağrısı Neden Olur?
- Gece uyku sırasında diş sıkma
- Yanlış yastık pozisyonu
- Uyku apnesi
3. Tek Taraflı Çene Ağrısı Neden Kaynaklanır?
- Diş çürüğü, diş apsesi
- Çene eklemi iltihabı
- Sinüzit
4. Çene Ekleminde Tıkırtı ve Ağrı Birlikte Olursa Nedendir? ve Ne Yapmalı?
- Çene eklemi üzerinde bulunan eklem diskinin kaymış olması olasıdır
- Erken dönemde diş hekimine başvurun
5. Çene Ağrısı Boyun ve Baş Ağrısına Neden Olur mu?
- Kas gerginliği boyun ve şakaklara yayılabilir
6. Çene Ağrısına Eşlik Eden Kulak Ağrısı Ne Anlama Gelir?
- Orta kulak enfeksiyonu
- Eklem iltihabı
8. Çene Ağrısına Ne İyi Gelir? (Doğal Yöntemler)
- Sıcak kompres
- Magnezyum açısından zengin beslenme
- Kafeini azaltma
9. Çene Ağrısı Ne Kadar Sürede Geçer?
. Diş kaynaklı ise tedavi bitiminden hemen sonra
- Kas kaynaklı ağrılar birkaç günde
- Eklem bozuklukları aylar sürebilir
10. Çene Ağrısı Hamilelikte Olursa Ne Yapmalı?
- Hormonal değişiklikler eklem bağlarını etkileyebilir
- İlaç kullanımı sınırlı olacağından diş hekimine veya doktora danışılmalı
11. Çene ağrısına hangi doktor bakar?
Diş hekimi veya çene cerrahı ilk başvurulacak uzmanlardır.
12. Çene ağrısına ne iyi gelir?
Sıcak kompres, yumuşak gıdalar, gece plağı ve stres yönetimi. (Kas kaynaklı ağrılarda)
Çürük tedavisi veya kanal dolgusu (diş kaynaklı ise)
13. Çene ağrısı hangi hastalığın belirtisidir?
TME bozuklukları, diş çürüğü, diş apsesi, sinüzit, kulak enfeksiyonu veya kas gerginliği.
15. Çene eklemi neden tıkırdar?
Eklem diskinin yer değiştirmesi veya eklem yüzeylerinde düzensizlik.
16. Çene ağrısı geçmezse ne olur?
Kalıcı eklem hasarı, ağız açmada kısıtlılık ve kronik ağrı gelişebilir. Diş kaynaklı çene ağrısı sonucu apse veya yüz şişlikleri oluşabilir.
Bu konular ile ilgili olarak aşağıdaki yazılarımı da tıklayarak okuyabilirsiniz.
Diş sıkma ve gıcırdatma alışkanlığı
Çocuklarda Çene Eklemi Rahatsızlıkları
Diş Eti Ağrısı: Nedenleri, Belirtileri
Fibromiyalji ve Diş Hekimliği Açısından Önemiİ
DİŞ GICIRDATMA NEDİR? BRUKSİZM HAKKINDA BİLMENİZ GEREKENLER
Sağlıklı günler dileklerimle,
Diş Hekimi H. Tuncay Akdoğanlı
