Diş ağrısı genellikle dişin çürümesi veya dişlerden kaynaklanan bir enfeksiyon sonucu meydana gelir. Bazı durumlarda da başımızın bazı bölgelerinden kaynaklanan ağrı sanki dişteymiş gibi algılanır. Buna yansıyan ağrı denir.
DİŞ AĞRISI NEDENLERİ
DİŞ ÇÜRÜĞÜNE BAĞLI AĞRI
Çürük öncelikle dişin mine yüzeylerinde başlar. Tedavi edilmezse veya durdurulamazsa dişin daha derin bölgelerine doğru ilerler. Bu ilerleme sonucu önceleri sıcak soğuk tatlı ve ekşi yiyeceklere ve içeceklere karşı bir hassasiyet başlar. Bu hassasiyet başlarda kabul edilebilir bir ölçüde olsa bile zamanla şiddetini artırabilir.
Çürük ilerlemesini sürdürdükçe dişin en iç bölümünü oluşturan ve içinde kan damarları ve sinir dokusunu da içeren diş özü olarak adlandırılan bölgeye yaklaşır. Bu aşamada diş ağrısı şiddetini daha da artırır. Bazı durumlarda kişi ağrı kesici alma ihtiyacı hissedebilir.
Eğer çürük diş özüne ulaşırsa, ağrı şiddeti oldukça fazladır. Bazı durumlarda ağrı kesici ilaçlar dahi ağrıyı tam anlamıyla ortadan kaldıramaz. Bazı ileri durumlarda diş apseleri ile karşılaşılabilir. Bu seviye genelde diş hekimine -mecburen- gidilen bir aşamadır. Ancak geç bir dönem olduğu için tedavisi de süreç alır. Zahmetli ve maliyetli olabilir.
DİŞ APSESİ AĞRISI
Çürük neticesinde oluşan bakteri topluluğu diş özüne ulaşırsa buradaki iltihap ilerleyerek kök ucuna doğru genişler. Kök ucunda apse denilen içi cerahat dolu oluşumlara neden olur. Bu aşamada kişini yüzünde şişlikler oluşabilir.
Zonklama tarzında ağrılar oldukça belirgindir. Dişin üzerine bir şey değdiğinde veya sert besinler yenilirken meydana gelen ağrılar oldukça şiddetlidir. Bazı durumlarda ağrı kesici ilaçların yanında diş hekimi tavsiyesi doğrultusunda antibiyotik ilaç kullanımı gerekebilir.
DİŞ ETİ AĞRISI
Diş etleri genelde diş ağrıları gibi şiddetli ağrı göstermezler. Hatta diş eti iltihabı ilerlese bile sinsi davranarak ağrı oluşturmayabilir. Ancak akut diş eti hastalıklarında ani bir başlangıçla kanama, diş eti şişlikleri, diş eti çekilmeleri ve kişide ateş, halsizlik gibi bulgularla şiddetli bir ağrı hissedilebilir.
Ayrıca bazı diş eti iltihaplanmaları sonucu meydana gelen diş eti çekilmeleri sonucu dişler arasında oluşan boşluklara biriken -özellikle lifli- besin artıkları künt bir sızlama ve ağrı oluşturabilir. Ayrıca sert diş ipi kullanımı ve bazı durumlarda diş taşı temizliği sonrası diş ağrısına benzer ağrılar tetiklenebilir.
GÖMÜLÜ YİRMİ YAŞ DİŞLERİNE BAĞLI AĞRI
Özellikle yirmi yaş dişleri tam olarak ağız içine süremedikleri zaman veya bir kısmı sürdüğünde o bölgede çürük oluşumuna ve enfeksiyona yatkın bir bölge oluşmaktadır. O bölgeler ağız bakımının etkin bir şekilde gerçekleştirilmesinin gerçekten zor olduğu yerlerdir. Bu da problem oluşma riskini daha da artırmaktadır. Dolayısıyla çekimleri gerekebilir.
Ayrıca yanak ısırma şikayetleri ve yumuşak doku zedelenmelerine bağlı olarak ağrı oluşumu sıklıkla karşımıza çıkabilir.
TRAVMA, DİŞLERDEKİ ÇATLAK ve DİŞ KIRILMALARINA BAĞLI DİŞ AĞRISI
Travmalar, çarpmalar veya darbeler sonrası olan diş ağrısı travmanın şiddetine göre değişebilir. Zamanla kendiliğinden geçebileceği gibi bazı durumlarda diş hekimi müdahalesi de gerekebilir.
Diş kırılmaları sonrası ağrı, özellikle soğuk sıcak ve tatlı hassasiyetine bağlı diş sızlaması, dişlerde kamaşma ve diş hassasiyetleri meydana gelebilir. Kesin bir bir patoloji olmadan devamlı diş ağrısının diğer bir açıklaması da dişlerdeki çatlaklardır.(1)
DİŞLERDEKİ AŞINMALARA BAĞLI DİŞ AĞRISI
Dişlerde yaşa bağlı olarak zamanla aşınmalar olur. Bu doğal bir süreçtir. Ancak bazı kişilede bu aşınmanın miktarı bazı faktörlere bağlı olarak artış gösterir. Örneğin diş sıkma veya diş gıcırdatma alışkanlığının fazla olması, asidik yiyecek ve içeceklerin aşırı tüketilmesi, sert diş fırçalama alışkanlığı gibi. Bu gibi durumlarda dişlerimizin üzerini kaplayan mine tabakası aşınarak altındaki tabaka açığa çıkar. Bu tabakada diş içinden uzanan duyarlı sinir dokuları bulunduğundan dişlerde başlayan hassasiyet zamanla ciddi ağrılara dönüşebilir.
DİŞ ETİ ÇEKİLMELERİNE BAĞLI DİŞ AĞRISI
Diş eti çekilmeleri kök yüzeylerinin açığa çıkması anlamına gelir. Açığa çıkan kök yüzeyleri dış etkenlerle daha yoğun bir şekilde temasa geçeceğinden ve kök yüzeyleri diş üzerindeki mine tabakası kadar sert ve yoğun olmadığından dişte hassasiyet ve ağrı şikayetleri oluşabilir.
DOLGU DÜŞMESİNE veya DOLGU AŞINMALARINA BAĞLI DİŞ AĞRISI
DİŞ HEKİMİ HATALARINA BAĞLI DİŞ AĞRILARI
Yüksek yapılan, diş etine baskı uygulayan hatalı dolgular, yanlış planlanan protetik restorasyonlar gibi faktörlere bağlı olarak hastalarda diş ağrıları gelişebilir.
BEBEKLERDE VE ÇOCUKLARDA DİŞ ÇIKARMA DÖNEMİNDE HİSSEDİLEN AĞRILAR
Bu konuyla ilgili ‘Bebeklerde Diş Çıkarma Dönemleri’ isimli yazımı okumanızı öneririm
DİŞ AĞRISI GİBİ HİSSEDİLEN AĞRILAR (YANSIYAN AĞRILAR)
Kulakla ve gözle ilgili problemler veya hastalıklar
Çene Eklemi hastalıkları ve bazı problemler
Bazı kalp rahatsızlıkları ve özellikle akut miyokart enfarktüsünde (Kalp krizinde)
Çene ve yüz kaslarında spazm sonucu oluşan ağrılar, baş ağrılarının yanında bazen diş ağrısı gibi hissedilebilir. Özellikle diş sıkma veya diş gıcırdatma alışkanlığı olan kişilerde, çiğneme kaslarındaki kasılmalar.
Bu gibi nedenlerle oluşan ağrılar dişlerden kaynaklanıyormuş gibi algılanabilir.
DİŞ AĞRILARINDA DİŞ HEKİMİ YAKLAŞIMI
Ağrı şikayeti ve estetik istekler kişiyi diş hekimine getiren nedenlerin en başlıcalarıdır.
Ağrı şikayeti hastanın kendi ifadesiyle öncelikle dinlenir.
Çene ağrısı, diş ağrısı, diş sızlaması, diş hassasiyeti, dişte zonklama gibi pek çok şekilde ifade edilebilir. Ayrıca asıl şikayetin mutlaka hastanın en son şikayeti olması gerekmez. Ağrının başlangıcı, gelişim seyri, özelliği ile bilgilerin öğrenilmesi gerekir.
Çocuklarda çene eklemi ağrısı ve diş eti rahatsızlıkları diş ağrısı olarak algılanabilir. Bu konuda diş hekimi dikkatli olmalıdır.
Diş hekimi rahatsızlığın ne kadar zamandan beri devam ettiğini bilmelidir. Ayrıca diş ağrısını neyin şiddetlendirdiği, dinip, dinmediği sorgulanır.
Diş ağrısının niteliği tanımlandıktan sonra ağrı kaynağının yeri belirlenmelidir. Ağrı sadece belli bir bölgede midir yoksa yaygın mıdır? Yüzeyel mi yoksa derin mi hissediliyor? Hasta diş ağrısı hissettiği bölgeyi bazen parmağı ile, bazen de eli ile gösterebilir.
Hastalar genelde iyi lokalize olmuş semptomları daha doğru tanımlayabilirken, yaygın ağrıların tanımlanmasında zorlanabilirler. Örneğin diş hassasiyetlerinde ve çok ileri olmayan çürüklerde ağrıyan diş belli iken, ileri seviyelerde diş çürükleri ve abse aşamalarında ağrı lokalizasyonu belirlenemeyebilir. Bu hem hasta, hem de dişhekimi açısından stres yaratıcı bir durumdur.
Bu aşamada diş hekimi hastaya soracağı bazı sorularla, ağız içi değerlendirme, radyografik incelemeler ve gerekli durumlarda bazı testler ile teşhis koyacaktır. Genel sağlık sisteminin etkilenip, olumsuz bir durumun ortaya çıkmaması için gerek görürse bazı tedbirler alınacaktır. Bu özellikle hamile hastalarda, yaşlı, engelli ve kanser tedavisi gören hastalarda önemlidir.
Hastalar diş sağlığını ihmal ettiklerinden dolayı suçluluk duygusuna kapılabilirler. Hastanın kendisini iyi hissetmesi sağlanmalıdır. Burada diş ağrısıyla gelen bir hastaya yaklaşım şekli oldukça önemlidir. Kanımca edinilecek doğru bilgi hekimi doğru teşhise götürür. Bu da hasta ile diş hekimi arasında kurulacak iyi ilişkiye dayanır.
Hastanın duyguları çok önemlidir ve her zaman saygı gösterilmelidir.
Sağlıklı günler dileğimle..
Kaynaklar
1-Ram S, Teruel A, Kumar SK, Clark G. Clinical characteristics and diagnosis of atypical odontalgia: implications for dentists.J Am Dent Assoc 2009;140:223-8.
