Hamilelik döneminde ağız ve diş sağlığı ile ilgili tedaviler yalnızca ağız sağlığı açısından değil, aynı zamanda gelecek dönemde annenin ve bebeğin genel sağlık durumu açısından da çok önem taşır.
Bilindiği gibi hamilelik süreci anne adayında fizyolojik, bedensel ve ruhsal yönden bazı değişiklikler oluşmaktadır.
Fizyolojik olarak; kalp-damar sistemi, solunum sistemi, mide-barsak ve boşaltım sistemi ve hormonal denge gibi sistemlerde bazı etkiler olabileceği gibi ağız, diş ve diş eti dokularında da bazı değişiklikler olabilmektedir.
Hamilelik ve diş hekimliği
Hamileliğim sırasında diş hekimine gitmeli miyim?
Kesinlikle evet. Hem de düzenli olarak. Ayrıca hamilelik planlanıyorsa veya hamile olunduğundan şüpheleniliyorsa diş hekimi ziyaret edilebilir. Özellikle hormon seviyelerinin artması sonucu bu dönemde diş hekiminiz ile daha sık bir araya gelmeniz gerekecektir.
Fark ettiğiniz en öncelikli şey diş etlerinizin şişmesi ve bu dönemde daha sık diş eti kanamaları olmasıdır. Diş hekiminiz size bu değişiklikler ile ilgili bilgileri ve tedavi yöntemlerini açıklayacaktır.
Hamilelik döneminde ağız, diş ve diş eti tedavilerinin güvenliği sorgulansa da yüksek akademik çevrelerde hamilelik sırasında uygun koruyucu ve tedavi edici işlemlerin uygulanmasında bir engel görülmemektedir.
Bazı ileri durumlarda, hamileliğin herhangi bir döneminde diş hekimi hastanın kadın doğum uzmanı doktoru ile görüşerek ve onayını alarak tedavilere başlayabilir. Ancak diş ve diş eti tedavileri açısından en uygun dönem 2. Üç aylık dönem olan 4., 5. ve 6.aylık dönemlerdir.
Ayrıca hamilelik döneminde gerekli olduğu halde yapılmayan diş ve diş eti tedavileri anne adayının doğmamış bebeğinin sağlığını tehlikeye atabilir. Özellikle, gebelik sırasında aktif bir enfeksiyonun tedavi edilmemesinin sonuçları, tedavinin gerektirdiği çoğu ilacın neden olduğu olası risklerden daha fazladır.
Hamilelikte Beslenme ve ilaç kullanımı
Hamilelik döneminde ağız ve diş sağlığım için nasıl beslenmeliyim?
Hamilelik döneminde ağız ve diş sağlığı açısından karbonhidrattan zengin besinlerden ve asitli içeceklerden uzak durulması olası çürük riskini azaltacaktır.
Ayrıca diş çürüğünden korunmak için yeterli miktarda vitamin özellikle A, C, ve D vitamini, mineral ve spesifik elementleri sağlayan kalsiyum, fosfat ve florür içerikli besinler tüketilmelidir.
Hamilelik döneminde anne adayında D vitamini eksikliği bebeğin gelişmekte olan diş yapısını olumsuz yönde etkileyerek ileride çürük riski yüksek bir çocuk olmasına neden olabilir.
Bebeğimin diş sağlığı için nelere dikkat etmeliyim?
Bebeğin diş gelişimi anne karnındayken başlıyor. Gebelik döneminde anne hem kendi sağlığı hem de bebeğinin diş gelişimi için dengeli beslenmeye dikkat etmelidir. Diş sağlığı için;
- A vitamini (et, süt, yumurta, sarı sebze ve meyveler)
- C vitamini (narenciye, domates, çilek)
- D vitamini (et, süt, yumurta, balık)
- kalsiyum (süt ve süt ürünleri, yeşil yapraklı sebzeler) dan zengin gıdaların yeteri miktarda alınması gerekir.
- Sigara ve alkol kullanımından kesinlikle uzak durulmalı.
Bunun yanı sıra bilinçsiz ve doktor kontrolü dışında ilaç kullanımından kaçınılmalıdır. Flor içerikli diş macunu dışında herhangi ek flor tabletleri günümüzde artık önerilmiyor.
Antibiyotik kullanımı
“Hamileyken antibiyotik kullandım” ☹ bebeğimin dişleri etkilenir mi?
Kullanılan her antibiyotiğin bebeğin dişlerinde lekelenmelere neden olduğu kanısı doğru değildir. Dişlerde renklenmelere neden olabilecek antibiyotik grubu “tetrasiklinler”dir. Bunun dışındaki antibiyotiklerin renklenme yaptığı araştırmalarda kanıtlanamamıştır.
Kullanılan ilaçlar bebeğin diş sağlığının yanı sıra genel vücut gelişimini de olumsuz yönde etkileyebilir. Bebeğin süt dişleri sağlığı konusunda bilinçli olmak, çocuğunuzun ömür boyu sağlıklı dişlere sahip olmasında en öncelikli adımdır. Bebeğin diş bakımı ve beslenmesi ile ilgili yazımı okumanızı öneririm.
Hamilelikte ağız sağlığı
Hamilelik sırasında diş kaybı olabilir mi?
Eğer gıdalarla yeterli miktarda kalsiyum alınamazsa anne karnındaki bebeğin gelişimi için gerekli olan kalsiyum annenin kemiklerinden karşılanır. Dişlerden herhangi bir çözünme gerçekleşmez. O nedenle hamilelik sırasında annenin dişlerinden kalsiyum kaybı olduğu ve bu nedenle diş kaybı yaşayacağı yanlış bir inanıştır.
Hamileliğim sırasında ağzımda neler değişiyor?
Hayatınızın çok önemli bir dönemindesiniz. Yakın bir zamanda bir bebeğiniz olacak. Hamilelik sırasında ağız, diş ve diş eti sağlığınızda bazı değişikliklerin olacağı bir gerçektir. En önemli değişiklik bazı hormonların (östrojen ve progesteron) düzeylerindeki artış olup, bu durum dişler ve diş etlerinizde önceden var olan sorunların daha da hissedilir olmasına yol açacaktır.
Bazı anne adaylarında bu dönemde diş sıkma (bruksizim) ve çene eklemi rahatsızlıkları görülebilir. Bu durumlarda bir diş hekimine danışmak faydalı olacaktır.
Protez kullanan ve halen kanser tedavisinde olan olan hamilelerin ağız bakımı konusunda dikkatli davranmaları önemlidir.
Diş etlerim neden kanıyor?
Dişlerimizin üzerinde biriken bakteri yüklü plak denilen eklentiler tam olarak uzaklaştırılmazsa diş taşına ve diş eti iltihabına (gingivitis) neden olurlar(1). Diş eti kırmızı, hacim olarak artmış (hafif şişlikler olmuş), hassas ve kanamalıdır. Bu tablo hamilelik döneminde anne adaylarını farklı düzeyde etkilemektedir. En çok 2. üç aylık (3-6 ay) dönemde hissedilir.
Eğer gebelik öncesinde diş eti iltihabı zaten mevcut idi ise diş eti iltihabının şiddeti daha da artar ve eğer kontrol altına alınmazsa oldukça ileri seviyelere ulaşabilir. Hamilelikte diş eti kanaması ve hamilelikte diş eti şişmesi en çok bu nedenlerle gerçekleşir.
Hamilelikte diş eti şişmesi
Hamile kadınlarda aynı zamanda diş eti aşırı reaksiyonlarına bağlı olarak, ağız içi yara oluşumu ve lokal aşırı diş eti büyümeleri gelişme durumu da olabilir(hamilelik tümörü).
Bu aşırı kızarık şişlikler hormonların etkisi ile gelişir ve hamilelik bitiminde kendiliğinden iyileşebilir. Genellikle basit dişeti tedavileri ile ilerlemeleri engellenmekle beraber eğer anne adayına rahatsızlık veriyorsa veya çiğneme, fırçalama ve diğer ağız bakımı engelliyorsa diş hekimi tarafından ufak bir cerrahi işlemle alınabilir.
Dişler hamilelik sırasında daha çabuk mu çürür?
Gebelik döneminde vücuttaki dengenin bozulması dişlerin çabuk çürümesine uygun bir ortam yaratabilir(2).
Bu dönemde dişlerin daha çabuk çürümelerinin nedenleri şunlardır:
- Hamilelik döneminde tatlılara ve abur cubura aşırı istek belirir. Eğer bunlar tüketildikten sonra diş fırçalama ve ağız bakımı ihmal edilir ise
- İlk aylarda görülen kusmalardan sonra anne adayı ağız bakımına yeterince özen göstermeyebilir. Kusma sonucu ağız içindeki asit seviyesi yükselir.
- Gebelik hormonlarının (östrojen, progestron) etkisi ile diş etleri daha hassaslaşan ve çabuk kanayan anne adayı, dişlerini fırçalamaktan kaçınır. İşte bu nedenlerden ötürü bu dönemde diş çürüğü riski artar.
Hamilelikte diş tedavileri
Hamilelik döneminde diş röntgeni zararlı mıdır?
Anne adaylarının diş hekimine gitme korkularından birisi de röntgen ışınına maruz kalmaktır.
Bu dönem içinde eğer çok gerekli ise ağız içinden 1-2 adet film alınabilir. Bu diş hekiminizin tedavi planını daha etkili bir şekilde planlamasına yardımcı olacaktır.
Her ne kadar diş hekimliğinde çekilen modern diş röntgenlerde verilen radyasyon miktarı çok az ve karın bölgesine çok yakın değilse de gelişmekte olan bebeğin ışın almasını önlemek için mutlaka kurşun önlük kullanılması gerekir. Ayrıca ilk üç ay film çekilmesinden mümkün olduğunca kaçınmak gerekir.
Hamileyken anestezi alabilir miyim?
Hamilelik döneminde diş eti ameliyatı yaptırmanız gerekirse, oluşacak ağrıyı azaltmak açısından anestezi güvenle kullanılabilir.
Diş hekiminize hamileliğiniz hakkında bilgi vermeniz önemlidir. Böylelikle hekiminiz uygun seviyeyi ayarlayacaktır. Mümkün olan en düşük doz kullanılacaktır(3).
Anestezi sonrası kendisini daha rahat hisseden anne adayı ve dolayısıyla bebek daha az stres altına girecektir.
Hamileyken diş çektirebilir miyim?
Diş çekimi, mümkünse her zaman dişi kurtarmaya çalışan bir hekim için son çaredir. Hamilelik sırasında diş çekimi yapılabilir.
Ancak özellikle sorunlu 20 yaş dişleri, ileri düzeydeki apseli dişler veya travmaya maruz kalmış dişler ve kurtarılamayacak düzeyde hasar görmüş dişler anne adayının ve dolayısıyla bebeğin sağlığını riske edecektir. Bu nedenle çekilmeleri daha uygun bir yaklaşım olacaktır.
Hamileyken kanal tedavisi yapılabilir mi?
Diş çürükleri ileri düzeyde ise son derece sıkıntılı ve ağrılı olabilir. Aciliyeti varsa kanal tedavisi yapılabilir ve yapılmalıdır. Çünkü bu ağrı nedeniyle çekilen sıkıntı ve stres hem anne adayı için hem de bebek için çok daha zararlıdır.
Hem diş çekimi, hem diş eti operasyonları hem kanal tedavisi hem de röntgen çekimi için en ideal zaman ikinci 3 aylık dönem olan 3.-6. Aylık aralığındaki dönemdir.
Hamilelik döneminde kusma neden olur?
Aslında sebeplerden bir tanesi tükürük salgılamasındaki artış olduğu düşünülmektedir. Hormonel denge değişimi veya gebelikte sık olarak görülen mide yanmasının bir sonucu olarak aşırı tükürük salgılaması oluşabilir(4).
Özellikle gebelikte sık olarak görülen mide yanması veya reflü hastalarında yemek borusuna geri kaçan asit içerikli mide suyunu dengelemek üzere ve yemek borusu çeperinin yıkanarak, asit içeriğinden korunmak için vücut tükürük salgısını artırmaktadır.
Gebelikte sık görülen mide yanmasının bir sonucu olarak da, aşırı tükürük üretimi oluşabilir. Bunun sebebi, yemek borusuna geri kaçan asitli mide içeriğini dengelemek üzere, tükürük bezlerine giden, alkali içeriği yüksek tükürük salgılaması uyarısıdır. Her yutkunduğunuzda, tükürüğünüz yemek borusu çeperini yıkayarak, asitli mide içeriğinden korumaya çalışır. Bu durum, kusan kadınlarda tükürük üretiminin neden fazla olduğunu açıklar.
Ayrıca aşırı bulantı ve kusma olan anne adaylarında, yutkunma azalması da ağız içinde salya birikimini artıracaktır.
Eğer yutkunma ile mide bulantısı tetikleniyorsa, bir beze tükürmeyi tercih edebiliriniz. Bu durumda sıvı kaybı olmaması için bol sıvı alınmasına dikkat edilmelidir.
Her ne kadar can sıkıcı olsa da gebelikte aşırı tükürük salgısı bebeğinize zarar vermez ve tehlikeli bir durumu işaret etmez. Ancak yeterli ağız bakımı yapılamazsa diş çürümelerini tetikleyebilir.
Hamilelikte ağız kuruluğu neden olur?
Tükürük ağzın can suyudur. Azalması ile pek çok ağız, diş ve diş eti problemleri oluşur.
Ağız ve dudak kurumasıyla birlikte gelen susuzluk hissi gebelikte en sık karşılaşılan sorunlardan biri. Ağız kuruluğu temelde bu dönem artan sıvı ihtiyacından kaynaklansa da bu soruna yol açan pek çok etken söz konusudur.
- Özellikle hormonal denge değişimi sonucu ağız kuruluğu artabilir ve ağız içinde acı bir tat hissi oluşabilir.
- Su kaybı (dehidratasyon)
- Yüksek düzeyde seyreden kan şeker değerleri
- Gece uyku sırasında apne ve horlamaya bağlı ağız açıklığı (bu hamilelikte ağız kuruluğu ve hamilelikte ağız kokusu içinde bir neden olabilir)(5)
Hamilelik döneminde ağız bakımı nasıl olmalıdır?
Aslında günlük rutin ağız bakımı dışında hiçbir uygulamaya ihtiyaç yoktur. Günlük 2 defa diş fırçalama, ara yüz fırçaları ve diş ipi kullanımı sağlıklı dişler ve sağlıklı diş etleri için yeterlidir. Gargara kullanımı gereksizdir. Ancak diş hekiminiz önerir ise alkolsüz bir gargara kullanılabilir.
Diş etlerinizde kanama oluyor ise fırçalamaktan korkmayınız. Çünkü aksi halde diş eti iltihabı daha çok ilerleyecektir. Mutlaka diş hekiminizin görüşlerini alın. Önerdiği aralıklarla düzenli kontrollerinizi aksatmayın.
Ayrıca ilk 3 aylık dönemde bulantı ve kusmaların artması ağız bakım uygulamalarını aksatabilir. Bu da çürüğe yatkın ve ağız hijyenine dikkat etmeyen anne adaylarında oldukça ciddi sıkıntıları tetikleyebilir.
Sabah bulantı sonrası dişlerin hemen fırçalanması doğru değildir. Çünkü asidik etkiye maruz kalmış dişlere gelen fırça travması diş minesine zarar verebilir. Bunun yerine 30 dakika beklenerek su ile çalkalamak ve fırçalamak daha uygun olacaktır. Ayrıca sert fırçalama alışkanlığı diş eti çekilmelerini de tetikleyebilir.
Sonuç olarak
Diş hekimi kliniğine gelen sağlıklı bir anne adayı bazı özel koşullara dikkat edilmesi koşuluyla diğer hastalara benzer bir şekilde tedavi edilebilir. Hamilelik diş tedavileri açısından herhangi bir olumsuzluk teşkil etmez. Ancak tedavi sırasında ve verilecek ilaçlar konusunda daha dikkatli olunmalıdır.
Hamilelik döneminde yapılması gerekli olan tedavilerin aksatılmadan uygulanması yalnızca gelecekte annenin sağlığı açısından değil, yeni doğanın genel sağlık durumu için de büyük önem taşımaktadır.
Sağlıklı günler dileklerimle..
Periodontist Dr.H.Tuncay Akdoğanlı
Kaynaklar
Kaynaklar
1-American Academy Pediatric Dentistry. Oral health dental care for the pregnant adolescent.2016; 40(6): 18-19
2-Thumar S, Bagda K. Dental considerations in pregnancy. Natl J Integr Res Med.
2015; 6(1): 93-97
3-Moore PA. Selecting drugs fort he pregnant dental patients. J Am Dent Assoc. 1998; 129(9):1281-1286.
4-Boggess KA, Urlaub DM, Massey MK, Moos MK, Matheson MB, Lorenz C. Oral hygiene practices and dental service utilization among pregnant women. J Am Dent Assoc. 2010; 141(5):553-561.
5-Kandan PM, Menage V, Kumar RR. Oral health in pregnancy (guidelines to gynaecologists, physicians & oral health care providers) J Pak Med Assoc. 2016; 61(10):1009-1014.
