Gargaralar kullanım açısından, günümüzde oldukça fazla sorulan bir soru. Kişilerin genel olarak başkalarından duydukları tavsiyelerle, reklamların etkisiyle veya eczaneden aldıkları öneriler ile gargara veya benzeri ağız sularını sıklıkla kullandıkları bilinmektedir.
Hijyene ve kişisel bakıma verilen önemin arttığı şu günlerde oldukça çeşitli gargara ve ağız bakım sularını marketlerde bulmak mümkündür. Farklı markalar ve farklı çeşitler arasından hangisini alacağına karar vermek için diş hekiminize danışınız. Ayrıca ağız sağlığı iyi olan ve yeterli bakımı düzenli olarak yapabilen kişilerde ağız gargaralarının kullanımı gereksizdir.
Gargara kullanımının “faydası olamasa bile zararı da yoktur”(!) düşüncesi ile ve bilinçsizce kullanımının zararlı yan etkileri olabilmektedir.
Piyasalarda şu anda oldukça farklı ürünler karşımıza çıkmaktadır. Bu gargara veya ağız sularının içerikleri ve hangi durumlarda etkili olacakları mutlaka bilinmelidir. Bu konuda kesinlikle diş hekimi kontrolünde ve tavsiyesi alınarak kullanılması gerekmektedir.
Gargara ve ağız suları hiçbir zaman diş fırçası ve diş ipi ile gerçekleştirilen mekanik temizliğin yerini tutamaz. Bu temizlik gerçekleştirilmediği sürece gargara ve ağız sularının, ağız sağlığımızın sağlanmasında arzu edilen seviyede bir etkileri olmayacaktır. Ancak bazı durumlarda destek olarak diş hekimi kontrolünde uygulanmaları fayda sağlayabilir.
Gargaraların faydaları nelerdir?
Flor içerikli gargaraların diş çürümelerini önlemedeki etkileri bilinmektedir. Diş minesini güçlendirerek de çürüğe karşı bir direnç oluşturur. (1)
Ayrıca özellikle diş eti problemi olan hastalarda uygulanan tedavilerin yanı sıra destekleyici olarak klorheksidin içerikli gargaralar gene diş hekimi uygun görürse kullanımı oldukça faydalı olabilir. Bakteriyel plak denilen diş eti iltihabı ve çürümlerin sebebi olan etkenin kimyasal olarak uzaklaştırılması belli bir süre dahilinde oldukça fayda sağlamaktadır.
Ağız bakımını tam olarak gerçekleştiremeyen yaşlılarda, engelli kişilerde, çürük riski yüksek olan çocuk ve erişkinlerde, bazı ağız yaralarının tedavilerinde destekleyici olarak gargara kullanımı gerekebilir.
Ağızda ferah ve temiz bir his bırakan bazı gargara ve ağız bakım suları yaşam kalitesi açısından ağızdaki temizlik hissi gün boyu kişinin kendini iyi hissetmesine yardımcı olur.
Gargaraların temelde kullanım amacı çürük oluşumunu engelleme, diş eti iltihabı ve ağız yaraları gibi bazı durumlarda iyileşmeye destekleyici katkı sunmalarıdır. Bununla birlikte ağız kokusunun giderilmesinde özellikle çinko içerikli gargaralar mevcuttur.
Özellikle bu gargaralar mentol, nane ya da meyve içerikleri ile ağız kokusunu gidermede yardımcı olur. Nane ve mentol tatları haricinde çay, limon, çilek gibi tatlarda da ağız bakım suları ve gargaralar marketlerde bulunmaktadır. Dileyen kişiler bu tatlardaki ağız bakım sularını da tercih edebilirler.
Diş fırçasının ulaşamadığı alanlara ulaşarak bakterilerin azalmasına yardımcı olur.
Ağız, burun ve boğaz enfeksiyonlarının giderilmesine yardımcı olur.
Diş eti problemlerinin kontrol altına alınmasında olumlu yönde katkı sağlar. (2)
Bazı gargaralar ağız kuruluğunu gidermede faydalı olabilir.(3)
Bazı kişilerde protez kullanımı sırasında ve , implant uygulamaları sonrasında belli bir dönem için, gene hekim uygun görürse önerilmektedir.
Gargaraların zararları nelerdir?
Gargaralar ve ağız bakım suları genel olarak ağız sağlığı için destek amacıyla kullanılan faydalı ürünlerdir. Ancak içeriklerinde bazı maddeler ve yanlış kullanımlarına bağlı olarak bazı olumsuz durumlar ortaya çıkabilir.
Ağız içinde pek çok bakteriler bulunur. Bu bakterilerin tamamı zararlı değildir. Bazı yararlı bakteriler de vardır. Ağız gargaraları ve ağız sularının sık ve uzun dönem kullanımı yararlı bakterileri de yok edeceği için ağız içindeki mikrobiyal denge bozulur. Böylece dışarıdan alınan bir mikrop ağız içinde kolaylıkla bir enfeksiyon oluşturabilir.
Günümüzde pek çok gargara içeriğinde asidik maddeler ve alkol bulunmaktadır. Ağız bakım suları birer temizlik ürünü olduğu için içlerinde alkol sıklıkla kullanılır. Bakterilerin öldürülmesi ve dezenfeksiyon için alkol oldukça faydalıdır. Ancak yapılan bazı araştırmalarda alkol içermeyen gargaraların da en az diğerleri kadar etkin olduğu yönünde sonuçlar vardır. Özellikle çocuklarda, ağız yarası olan kişilerde ya da alkol hassasiyeti olan bireylerde alkol içerikli gargara ve ağız bakım suları çok önerilmemektedir. (Piyasada ki birçok gargarada alkol içeriği mevcuttur.)
Yoğun alkol içerikli gargara ve ağız çalkalama suları buharlaşma ve tükürük bezlerine etkisiyle ağız kuruluğu oluşturabilir. Gene ağız içi örtüsü denilen (ağız mukozası) tabakanın koruyucu özelliği kaybolarak daha hassas ve yaralanmaya yatkın bir yüzey haline gelebilir.
Asit içerikli bazı gargaralar hassas diş etlerinde yaralara ve soyulmalara neden olabilir. Asidik yapı diş minesine de aşındırıcı bir etki yaparak zayıflamasına neden olabilir. Bu da çürük oluşumunun tetiklenmesi demektir.
Bazı gargaralar tat kaybı ve dişlerde sarımsı, kahverengi renklenmelere sebep olabilmektedir.
Özellikle diş eti tedavileri sırasında önerilen klorheksidin içerikli gargaraların diş taşı oluşumunu tetiklediği yönde bilgiler de mevcuttur.(4)
Gargara ve ağız bakım suları kullanan kişilerde diş hekimi kontrolünde bile olsa içeriğindeki bazı maddelere karşı alerjik reaksiyonlar gelişebilmektedir. Bu genelde ağrı, ağız yanması, ağız içi yaralar veya rahatsızlık hissi ile kendisini belli eder. Bu gibi durumlarda diş hekimine danışılarak ya gargara kullanımı sonlandırılır, ya da farklı içerikli bir gargara kullanımına geçilebilir. (Özellikle alerjik bünyeli hassas kişilerde).
Yani eğer doktorunuzun aksi yönde bir önerisi yoksa alkolsüz ağız bakım sularını tercih etmeniz daha doğru olacaktır.
Gargara kullanımında nelere dikkat edilmelidir?
Öncelikle bizim önerimiz diş hekimi kontrolünde kullanılmaları gerektiğidir. İçlerinde bulunan asit ve alkol içeriği nedeni ile çok fazla ve yanlış kullanıldıklarında ağız içerisinde yukarıda bahsettiğim bazı sorunlara yol açabilirler. Bu nedenle ağız bakım sularını doğru kullanmak çok önemlidir.
Etkene göre kullanım amaçlanmalıdır. Diş çürümelerine, ağız yaralarına, ağız kokusuna karşı farklı tip ve içerikte gargaralar mevcuttur.
Ağız bakım suları günde bir ya da iki defa kullanılabilir. Kullanım sırasında bir kapak ağız bakım suyu ağza alınmalı ve gargara yapıldıktan sonra tükürülmelidir.
Ağız bakım suları asla yutulmamalıdır.
Bazı gargaraların diş macunları ile etkileşime girerek birbirlerinin olumlu etkilerini azaltabileceği için diş macunu sonrası veya öncesi belli bir zaman aralığında kullanımları uygun olacaktır.
Ağız bakım sularının kullanım sıklığı markadan markaya değişiklik gösterebilir. Bazı gargara ve ağız bakım sularının günde bir ya da iki kere kullanılması değişkenlik gösterebilir.
Klorhksidin içeren gargaralar;
- 18 yaş altında kullanılmamalıdır
- Süt veren anneye verilmemelidir
- Hamile anne adaylarına önerilmez
- İrritan olduğu için veya alkol içeriğinden dolayı her ağız yarasında ezbere kullanılmamalıdır.
- En fazla 1-2 hafta kullanılması uygun olur.
- Bazı kanser tedavisi gören hastalarda önerilebilir. Ancak bu hekim tavsiyesi doğrultusunda olmalıdır.
Gargara kullanırsam diş fırçalamanın yerini tutar mı?
Ağız bakımı, diş fırçalama, diş ipi ve ara yüz fırçaları hatta günümüzde oldukça sık kullanılması önerilen dil sıyırıcılarının birlikte gerçekleştirdiği ve esas önemli olan mekanik temizliği oluşturan etkenlerdir. Macunlar, gargaralar ve ağız suları mekanik temizliğe yardımcı olmaktadır. Yani hiçbiri bunların yerini tutamaz. Yalnızca gargara kullanmak ile asla ağız bakımı sağlanamaz.
Ağız bakım suyunu her gün kullanmalı mıyım?
Ağız sağlığı yeterli kişilerin ek olarak gargara kullanmalarına gerek yoktur. Ancak diş hekimi önerisi varsa dişler fırçalanmadan önce veya fırçalandıktan sonra kullanımları doğru olacaktır.
Uzun süre kullanımları bazı olumsuz etkiler gösterebilir. Örneğin ağız kokusunu gidermek amaçlı kullanılan gargara ve ağız suları kişide bir süreliğine rahatlık ve hoş bir nefes oluşturabilir. Ancak kokunun esas kaynağını baskılayacağı için gerekli olan tedavinin yapılmasını geciktirebilmektedir. Yani yalancı bir pozitif his oluşturur.
Sonuç
Ağız bakımı genel sağlığımız için büyük önem taşımaktadır. Günlük ağız bakım rutinlerinin (diş fırçalama, diş ipi, ara yüz fırçaları, dil sıyırıcıları) herkes tarafından düzenli olarak yapılması, günde iki kere diş fırçalaması ve bunu alışkanlık haline getirilmesi gerekir.
Ağız sağlığı ve ağız bakım alışkanlığı yeterli olan kişilerin ek olarak gargara kullanmalarının ekstra olumlu bir yönü yoktur. Gerekli durumlarda periodontal problemin etkenine göre uygun gargaralar ve ağız bakım suları, çok uzun süre olmayacak şekilde diş hekiminizin önerisi ile kullanılabilir.
Sağlıklı günler dileklerimle..
Dr. H. Tuncay Akdoğanlı
Kaynaklar
1-Sharma A, Agarwal N, Anand A, Jabin Z. To compare the effectiveness of different mouthrinses on Streptococcus mutans count in caries active children. J Oral Biol Craniofac Res. 2018 May-Aug;8(2):113-117.
2-Aktas A, Giray B. Diş Hekimliğinde Klorheksidin: Özellikleri ve Güncel Kullanım Alanları. Turkiye Klinikleri J Dental Sci. 2010;16(1):51-8
3-Shahdad S.A., Taylor C., Barclay SC, Steen IN, Preshaw PM: A double-blind, crossover study of Biotène Oralbalance and BioXtra systems as salivary substitutes in patients with post-radiotherapy xerostomia. European Journal of Cancer Care 14: 319–326 (2005)
4-Axelsson P, Lindhe J. Efficacy of mouthrinses in inhibiting dental plaque and gingivitis in man. J Clin Periodontol. 1987;14(4):205-12.
